Rozenplukkers in Kenia verdienen slechts 2 cent per roos, terwijl supermarkten er 38 cent op verdienen. In Ethiopië ligt het loon nog lager. Om een leefbaar inkomen te garanderen, moeten de lonen in Kenia verdubbelen en in Ethiopië zelfs verdrievoudigen. Dat blijkt uit onderzoek van Hivos uit 2020. Samen met kweker Equinox in Kenia ontwikkelde Hivos de ‘true price’ roos, waarin de werkelijke milieukosten en sociale impact – inclusief een leefbaar loon – transparant zijn verrekend in de verkoopprijs in Nederland. Lees het rapport (pdf).
Duurzame Valentijn: Welke bloemen kies jij
Met Valentijn in het vizier, kleurt februari rozenrood. Maar waar komen die rozen vandaan? Is het duurzaam? En hoe zit het nou met het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de bloementeelt? Steeds vaker speelt ‘bloemenschaamte’ een rol en zijn er mensen die weigeren een boeket in ontvangst te nemen. Wat zijn de alternatieven?
12 februari 2025
Rozen uit Kenia
In de aanloop naar Valentijn is de roos steevast de bestverkochte bloem. Bij de bloemenstal of de supermarkt komen de rozen uit Afrikaanse landen. Meestal is dat Kenia of Ethiopië, want daar is het perfecte zonnige, warme klimaat en zijn de lonen laag. De bloementeelt in Afrika bestaat voor 80% uit rozen. Het gaat om zo’n 5000 hectare in folietunnelkassen, waar geen extra belichting nodig is. Dit maakt dat valentijnsrozen die met het vliegtuig uit Afrika komen toch minder uitstoot van CO2 kunnen hebben dan Nederlandse rozen uit verwarmde kassen met belichting. De grootschalige bloementeelt is de afgelopen decennia flink veranderd. In 1980 waren er in Nederland nog 1150 rozenkwekerijen, waarvan de meeste bedrijven kleiner waren dan een hectare. In 2024 zijn er nog 50 kwekers over met samen 150 hectare. De teelt van rozen in Nederland is sterk afgenomen.
Lelieteelt
In tegenstelling tot de rozenteelt is de teelt van bollen zoals lelies juist flink toegenomen. En steeds vaker maken omwonenden bezwaar vanwege de gigantische hoeveelheden bestrijdingsmiddelen die met de lelieteelt gepaard gaan. Zo is er vorig jaar nog een groep inwoners uit Sevenum naar de rechter gestapt. De rechtbank in Roermond legde een verbod op het gebruik van het bijbehorende landbouwgif, vanwege de reële kans op gezondheidsschade van de omwonenden en hun kinderen. “Dat de middelen zijn getest en goedgekeurd, betekent niet dat de middelen veilig zijn. Bij het testen van de middelen wordt namelijk niet getest op neurologische gevolgen die pas op de lange termijn optreden, zoals de ziekte van Parkinson. Ook wordt bij de testen geen onderzoek gedaan naar ontwikkelingsstoornissen van kinderen”, schrijft de Roermondse rechtbank in de uitspraak. In de lelieteelt is het gebruik van bestrijdingsmiddelen gigantisch. In de 5 á 6 maanden dat de lelies op het veld staan worden ze wekelijks bespoten. In totaal gaat dat om hoeveelheden die in andere teelten in 10 jaar gebruikt worden.
Blootstelling aan giftige cocktail
Het Pesticide Action Network Netherlands (PAN-NL) is al jaren bezorgd over de blootstelling van bloemisten aan bestrijdingsmiddelen (residuen) op snijbloemen. Bij een onderzoek in 2022 vond PAN gemiddeld 25 verschillende residuen op rozen en gemiddeld 17 residuen op gemengde boeketten en maximaal tot wel 36 residuen besmet. Naar aanleiding van het nieuws vorig jaar dat in Frankrijk de dood van een kind direct gelinkt wordt aan de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen op bloemen, heeft PAN-NL bloemisten opgeroepen om geen bloemen van buiten de EU meer te verkopen. Onze wetgeving stelt geen limiet aan het aantal en type bestrijdingsmiddelen op snijbloemen en sierplanten. Uit het onderzoek blijkt dat ruim een derde van de giftige cocktails pesticiden bevat die in de EU verboden zijn.
Pesticiden op tulpen
Op 18 januari j.l. was het Nationale Tulpendag en vierden we de start van het tulpenseizoen. In Amsterdam kon iedereen gratis een bosje tulpen plukken op het museumplein dat jaarlijks voor de gelegenheid omgetoverd wordt tot een bloemenzee met wel 200.000 tulpen. PAN-NL heeft een bos van 10 tulpen laten onderzoeken en trof 9 soorten pesticiden aan waarvan 2 verboden middelen. De bevinding van deze meting is min of meer in lijn met de inspectieresultaten van de NVWA. In 2023 heeft de NVWA 12 inspecties in de tulpenteelt uitgevoerd. Bij twee inspecties hadden de tulpentelers vervallen middelen met in Europa verboden stoffen op voorraad. Eén van deze 2 telers had ook een middel op voorraad dat niet in Nederland is toegelaten. PAN-NL roept NVWA op intensiever en strenger toezicht te houden op het gebruik van pesticiden door tulpentelers.
Biologisch gecertificeerd
Biologisch is een beschermde titel die je alleen mag gebruiken als je officieel door Skal gecertificeerd bent, herkenbaar aan het groene logo met sterretjes in de vorm van en blaadje. Skal Biocontrole is een onafhankelijke organisatie die toezicht houdt op de biologische keten in Nederland. Veel kleinere ondernemers zijn niet Skal gecertificeerd, vanwege de controle kosten van Skal. Ze zijn wel vrijgesteld van de jaarbijdrage. Vaak is de teelt op een kleinere tuin wel volgens dezelfde principes als biologisch en gebruikt de tuinder geen chemische bestrijdingsmiddelen en geen kunstmest. Zonder certificaat is de term ‘ecologisch’ dan gebruikelijk. Lokale bloemen uit de volle grond van het seizoen en ecologisch of biologisch noemen we ook wel ‘slowflowers’.
Keurmerken
Royal Flora Holland, de grootste bloemenveiling van de wereld heeft een nieuw keurmerk ontwikkeld ‘Floraculture Sustainability Initiative’ (FSI). De teler registreert dan wat hij gebruikt aan gewasbeschermingsmiddelen en andere duurzame aspecten zoals water en energie. Bij FSI hoef je dus niet te voldoen aan bepaalde eisen om iets niet of minder te gebruiken. Daarmee is het geen keurmerk zoals bij een Skal gecertificeerde biologisch teelt waar principieel geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest toegestaan zijn. De vijf grootste bloemenhandelaren, de supermarkten en Royal Flora Holland hebben een convenant afgesloten, waarin ze afspraken alleen nog maar bloemen met het FSI merk in te kopen. In het radioprogramma Pointer van 25 januari, wordt FSI en Skal helder uitgelegd. Dit betekent dat Skal-gecertificeerde bloemen vanaf 2027 niet meer via deze partijen verhandeld kunnen worden. Deze vorm van greenwashing maakt het voor de Skal gecertificeerde biologische telers onmogelijk om via de gebruikelijke weg hun bloemen af te zetten. Bovendien gelden met FSI voor elk land andere normen. Bestrijdingsmiddelen die in Nederland verboden zijn, kunnen wel toegestaan zijn in landen als Kenia en Ethiopië en komen dus via de bloemen onze huiskamer binnen. Meer informatie over deze en andere keurmerken voor bloemen lees je op de website van Milieu Centraal.
Kunstbloemen
Zijde- of kunstbloemen is een veel genoemd alternatief voor een bosje gifbloemen. Sommige zien er heel echt uit en andere zijn fantasiebloemen die in de natuur niet bestaan. Kunstbloemen zijn meestal gemaakt van polyester – een synthetische stof van aardolie – met een steel van ijzerdraad en plastic. Het plastic bevat vaak schadelijke weekmakers. De productie vindt bovendien voornamelijk in China plaats. Zijdebloemen zijn meestal geïmpregneerd met schadelijke brandvertragende middelen om schade te beperken voor het geval dat de bos te dicht bij een kaarsje staan. Ze worden als duurzaam alternatief aangeprezen omdat ze jarenlang meegaan, maar dat valt best tegen als je alle aspecten meeweegt.
Duurzame bloemenkeuze met Valentijn?
Zolang de bloementelers veel en verboden pesticiden blijven gebruiken, kan je als consument maar één ding doen: ondersteun de biologische telers en lokale (pluk)tuinen. Bij de pluktuin kun je nu nog geen boeket plukken, maar er is altijd wel een cadeaubon verkrijgbaar om in het seizoen een mooie bos te plukken. Sommige pluktuinen bieden nu wel droogbloemen aan. Verse snijbloemen uit eigen land zijn er nog niet in ons klimaat half februari van de vollegrond. Er zijn wel biologische tulpen uit de kas verkrijgbaar. Bloesemtakken, zoals forsythia openen hun bloemen vervroegd als je takken in een warme woonkamer zet. Een schaaltje met biologische bloembollen zoals blauwe druifjes, hyacinten of narcissen gaat ook heel goed. Als je dan toch rozen met Valentijn wil geven, overweeg dan een biologische rozenstruik als diegene een tuin heeft. Dat geeft elk jaar opnieuw plezier.
Het aantal pluktuinen in Limburg groeit gestaag
Het is soms even zoeken, maar ze zijn er wel, de lokale pluktuinen waar je zelf je eigen boeket kan plukken. De tuinen zijn een kleurrijke oase en het ook telkens een uitje waarbij je kunt genieten van nieuwe kleuren en geuren van het seizoen. Op sommige pluktuinen kun je ook leuke workshops volgen, zoals bloemschikken, werken met droogbloemen en kransen maken. Voor Valentijn kun je bij alle pluktuinen altijd terecht voor een cadeaubon om op een later moment te plukken.
Pluktuinen dwars door Limburg
Ter inspiratie volgen hier enkele pluktuinen dwars door Limburg.
Molenhoek: Op het Landgoed Mokerhei waar Natuurmonumenten onlangs het Jachtslot heeft gerestaureerd, vind je bij de nutstuinen de pluktuin Zelfgeplukt van Doris Nielen. De locatie is een fantastische beleving. In de webshop kun je momenteel ook terecht voor droogbloemen die per post kunnen worden verstuurd.
Maasbree: Op de biologische tuinderij People’s Farm van Marcel en Anouk is naast het verskratje in het seizoen ook het versboeket verkrijgbaar. Bijzonder is dat ze ook workshops geven met eetbare bloemen. Ze wijzen ook op het energetische aspect van bloemen en dat haal je ook in huis met een boeket.
Buggenum: Bij ecologische Kwekerij en Pluktuin van Buggenum vind je veel vaste planten op de vrolijk pluktuin van Marjan van Buggenum. Marjan geeft workshops korenschoof gebonden boeket aan groepen.
Schinnen: De biologische Plukplaats Hoaf 143 van Judith Deusings is een onbemande tuin waar je in het seizoen je boeket kan plukken. Het is vooral ook een ontmoetingsplek. Op de Plukplaats kan je genieten van de bloemenpracht zonder dat je een boeket komt plukken, bijvoorbeeld als tussenstop tijdens je wandeling.
Bunde: Kim van Waardenburg werkt als vrijwilliger en professioneel opgeleid bloemist bij Marnis Kwekerij op de bloementuin (geen zelfoogst). Ze heeft zelf de directe gevolgen ondervonden van de pesticiden en kreeg flink last van netelroos met veel jeuk. Vervolgens is ze gaan lesgeven in bloemschikken op het mbo. Tegenwoordig is ze te vinden tussen de bloembedden en maakt met plezier een vakkundig boeket en persoonlijk bloemwerk uit de eigen kwekerij voor je klaar.
Vilt: Berbke Brouwer van De Groene Bloem heeft dit jaar een rust jaar op de pluktuin ingelast om te kunnen werken aan nieuwe plannen voor volgend jaar. Er is een beperkt aanbod van lenteboeketten en ‘vriend worden’ met één keer gratis plukken kan ook nog steeds. Berbke maakt speciaal bloemwerk (rouw- trouw- en feestwerk) zonder oase. “De microplastics van de oasis belanden bij een grafstuk dan zomaar in de natuur. Dat wil ik voorkomen.”
Blegny: Net over de grens bij Chateau Cortils vind je Persephone Bloemen van Birgitta van Drie. De kwekerij en bloemenpluktuin ligt in de weelderige natuur en is een tikje wild. Biodiversiteit vindt ze belangrijk en de metselbijen en vlinders weten de locatie goed te vinden. Haar focus ligt op natuurlijke bloemen die dicht bij hun oorsprong zijn gebleven, dus niet allerlei doorgekweekte variëteiten in exotische kleuren.
💐 Bloemen maken blij
Bloemen maken blij. Daar is iedereen het over eens. Wil je weten waar je duurzame bloemen in jouw buurt kunt vinden? Kijk dan op:
🌼 De website van Slow Flowers Nederland voor een overzicht van telers, bloemisten en ateliers.
🌼 De website van de vereniging voor Biologische Sierteelt Nederland voor de aangesloten ondernemers.
