Handvatten voor gemeenten om inwoners te beschermen tegen bestrijdingsmiddelen

14 januari 2025

Handvatten voor gemeenten om inwoners te beschermen tegen bestrijdingsmiddelen

Gemeenten hebben meer mogelijkheden dan vaak gedacht om het gebruik van pesticiden in hun gebied te reguleren. Dit blijkt uit een recent rapport van Urgenda en Natuur & Milieu. Het document biedt praktische en juridisch onderbouwde handvatten waarmee gemeenten kunnen bijdragen aan een gezondere leefomgeving en de gezondheid van omwonenden beter kunnen beschermen.

De gemeentelijke handleiding Regulering bestrijdingsmiddelen benadrukt dat gemeenten, zowel als bevoegd gezag als grondeigenaar, juridische instrumenten kunnen inzetten om het gebruik van bestrijdingsmiddelen te reguleren. Dit kan onder andere door:

• Aanpassen van het omgevingsplan: Gemeenten kunnen spuitvrije zones instellen rond kwetsbare locaties zoals woningen, ziekenhuizen, verzorgingshuizen en kinderdagverblijven.
• Maatwerkvoorschriften: Op specifieke locaties kunnen gemeenten aanvullende eisen stellen aan het gebruik van pesticiden om de lokale bevolking beter te beschermen.
• Voorwaarden stellen bij grondverpachting of -verkoop: Als grondeigenaar kunnen gemeenten milieueisen opnemen in contracten, zoals het verbieden van bepaalde pesticiden of het stimuleren van biologische landbouwmethoden.

Een juridische plicht en morele verantwoordelijkheid

Gemeenten kunnen een beroep doen op Europese richtlijnen zoals het voorzorgsbeginsel en de Richtlijn duurzaam gebruik pesticiden. Deze bieden ruimte om lokaal strengere regels te stellen, zoals het instellen van spuitvrije zones rondom kwetsbare locaties zoals woningen, scholen en ziekenhuizen. De onlangs ingevoerde Omgevingswet biedt hiervoor aanvullende mogelijkheden, al vraagt deze nog om nadere jurisprudentie.

Burgers beschermen, conflicten voorkomen

Het rapport benadrukt dat gemeenten proactief beleid kunnen maken om conflicten tussen burgers en boeren, zoals rechtszaken over pesticidengebruik, te voorkomen. Wetenschappelijke zorgen over gezondheidseffecten zoals een verhoogd risico op Parkinson en de negatieve impact op biodiversiteit maken het noodzakelijk om maatregelen te nemen, vooral ter bescherming van kwetsbare groepen zoals kinderen en zwangere vrouwen.

Een oproep aan gemeenten

Door de beschikbare juridische middelen in te zetten, kunnen gemeenten een voortrekkersrol spelen in de transitie naar een gezondere en duurzamere leefomgeving. Het rapport is een oproep aan alle gemeenten om niet langer passief af te wachten, maar actief beleid te ontwikkelen dat burgers beter beschermt tegen pesticiden.

👉 Voor meer informatie of het volledige rapport, kijk op de website van Urgenda.