Provincie dient maatregelenpakketten in maar dreigt wederom achter het net te vissen voor Rijksmiddelen

9 april 2024

Provincie dient maatregelenpakketten in maar dreigt wederom achter het net te vissen voor Rijksmiddelen

De Provincie Limburg heeft op 1 april een voorstel voor bijna EUR 210 miljoen ingediend bij het Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij. Het voorstel bestaat uit drie pakketten van maatregelen die moeten bijdragen aan de Limburgse doelen voor natuur, water en klimaat. Het Ministerie heeft echter nu al laten weten dat Limburg op basis van eerder geleverde plannen, maximaal kans maakt op EUR 55 miljoen. En het is nog allerminst zeker of ze zelfs dit bedrag toegekend krijgen.

In juli 2023 is het eerste concept Limburgs Programma Landelijk Gebied door de provincie aan het Ministerie van LNV aangereikt, waarin een bedrag van 2 tot 6 miljard (!) gevraagd werd. Als NMF Limburg hebben we dit plan voorzien van een positief advies vanuit onze rol in de Plattelandscoalitie. Wij waren toen vooral blij dat de concrete doelen voor natuur, water en klimaat overeind waren gebleven. Wel waren we toen al behoorlijk kritisch over de vertaling van de doelen in de vier deelgebieden, het ontbreken van concrete maatregelen en instrumenten – in het plan en naar locaties – en de monitoring en borging ervan; Allemaal voorwaarden van het Rijk om aanspraak te kunnen maken op een deel van het transitiefonds van 24 miljard euro. Wij waarschuwden al dat de Provincie met zo’n vaag plan weinig kans zou maken, waardoor gelden zouden blijven liggen of naar andere provincies toe zouden gaan, terwijl de opgaven in Limburg zo groot zijn.

“Onduidelijke bijdrage aan doelbereik en onduidelijke risicobeheersing”
Het kabinet heeft toen, aan de hand van de ingediende maatregelpakketten en de appreciatie van Wageningen Economic Research (WEcR), besloten om € 1,28 mld. te reserveren voor de financiering van maatregelpakketten. Dit bedrag was gebaseerd op de maatregelen waarvan WEcR aangeeft dat deze 1) aannemelijk bijdragen aan doelbereik en 2) Duidelijke risicobeheersing hebben.

Dat eerste betekent dat duidelijk moet blijken hoe en in welke mate de maatregelen bijdragen aan welk van de doelen voor natuur (waaronder stikstof), water en klimaat. Van de maatregelen die opgenomen waren in het plan van juli 2023 van de Provincie Limburg voldeden vier maatregelenpakketten onvoldoende (realisatie natuuropgaven (buiten NNN), groenblauwe dooradering kleine natuurelementen, aanleg beekdalen en inzet op beekdalverbreding) aan deze criteria om verder meegenomen te worden. Slechts voor één maatregelenpakket (stikstofreductie) mocht Limburg nog een poging wagen (status verbeterbaar).

Opnieuw onvoldoende voor het Rijk?
De door de Provincie Limburg opgewerkte maatregelenpakketten van 1 april laten zeker wel een verbetering zien, maar voldoen nog steeds niet aan de eisen van het Rijk. Zo zijn alle plannen volledig gebaseerd op vrijwilligheid en zijn de planning en mijlpalen summier uitgewerkt (kpis en monitoring). Die vrijwilligheid klinkt natuurlijk heel mooi, maar wat gaat de Provincie doen als gedurende het traject op basis van vrijwilligheid onvoldoende stappen wordt gemaakt? Welke instrumenten heeft zij dan tot haar beschikking om alsnog richting de doelen toe te werken? En hoe wordt dit alles (planologisch) geborgd voor de lange termijn?

Noodzaak om prioriteiten te stellen
Onderdeel van de maatregelenpakketten is een lijst met meer dan 40 koploperprojecten. Al bijna een jaar circuleert deze lijst met namen en al een jaar vragen wij hier opheldering over. De provincie heeft projecten geselecteerd die positief bijdragen aan de doelen (doelbereik criterium), geen onbedoelde neveneffecten hebben (het zogenaamde ‘no regret’ criterium), en snel uitgevoerd kunnen worden. Maar een opwerking van deze projecten met bijvoorbeeld een uitleg wat ze überhaupt inhouden, in welke mate ze aan welke doelen bijdragen, verantwoording waarom ze ‘no regret’ zijn en dus geen onbedoelde neveneffecten of lock-ins veroorzaken ontbreekt nog steeds. Naast inhoudelijke opheldering is behoefte aan een duidelijk afwegingskader. Want één ding is zeker, er komt in ieder geval de komende jaren veel minder geld naar Limburg toe dan gevraagd. En dat vraagt om het stellen van prioriteiten in wat we wel en niet oppakken. Wat ons betreft, betekent dit echter niet dat we ons alleen maar bezig houden met het laaghangende fruit, hoe verleidelijk dat ook is, maar dat we met een lange termijn blik vastbijten in systeemverandering en dat we vooral projecten oppakken die gelijktijdig bijdragen aan zoveel mogelijk doelstellingen.

Steek óók hand in eigen boezem
Het is natuurlijk gemakkelijk om met de vinger naar het Rijk te wijzen en te mopperen dat zolang het Rijk niet met geld over de brug komt dat Limburg dan ook maar moet stoppen met het maken van plannen. Dat is waar de LLTB nu voor pleit. Alleen is dat precies dezelfde mentaliteit waardoor we nu in dit schuitje zijn beland. Provincies die vorig jaar juli wél met concrete en geborgde plannen over de brug kwamen krijgen nu veel meer geld van het Rijk. Dus het lijkt me duidelijk wat ons in Limburg nu te doen staat: Hard aan de slag gaan met het volgende concept Limburgs Programma Landelijk Gebied, dat in september 2024 ingediend moet worden, zo concreet mogelijk uit te werken met maatregelenpakketten, inclusief KPIs en uitgewerkte activiteiten in de tijd uitgezet, inclusief benodigde instrumentenkoffer en uitvoeringscapaciteit die nodig zijn voor de borging ervan.

Voor meer achtergrondinformatie verwijzen wij naar de volgende artikelen:

• Limburgse natuur- en milieufederaties worden gebiedspartner in transitie landelijk gebied
• Voortgang Limburgs Programma Landelijk Gebied